دندان قروچه چیست؟
دندان قروچه دندان ساییدن بیش از حد دندان یا فشردن فک است.
این یک فعالیت پیش عملکرد دهانی است؛ یعنی ارتباطی با عملکرد طبیعی مانند غذا خوردن یا صحبت ندارد.
دندان قروچه یک رفتار متداول است.
گزارش‌های شیوع از ۸٪ تا ۳۱٪ در جمعیت عمومی است.
چندین علامت معمولاً با دندان قروچه همراه است، از جمله دندانهای بیش از حد حساس، درد عضلات فک، سردرد، ساییدگی دندان و آسیب به ترمیم دندان (به عنوان مثال تاج و پرکردن دندان).
بدون آگاهی بیمار از وضعیت، علائم ممکن است کم باشد.
دندان قروچه اصطلاح فنی برای ساییدن دندانهای عادی و فشردن فک است.
برای بعضی از افراد، گره زدن و سنگ‌زنی پاسخ طبیعی به استرس و ناامیدی است.
دندان ساییدن اما معمولاً در هنگام خواب اتفاق می‌افتد، به این معنی که مردم اغلب از این مسئله بی‌اطلاع هستند.
نوک تیز دندانها و درد فک از علائم رایج دندان قروچه است.
دندان قروچه سایش (سایش دندان ناشی از تماس دندان با دندان) میتواند تظاهر دندان قروچه باشد.
دندان قروچه دو نوع اصلی دارد: یکی در هنگام خواب (دندان قروچه شبانه) و دیگری در هنگام بیداری (دندان قروچه بیدار) رخ می‌دهد.
آسیب دندانی ممکن است در هر دو نوع مشابه باشد.
دندان قروچه یا Bruxism یک مشکل غیرارادی است که افراد به‌دلیل استرس و فشار عصبی آن را در خواب تجربه می‌کنند. این عارضه باعث ایجاد درد در فک و دندانها می‌شود که برای درمان و جلوگیری از آسیب‌های شدید باید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
اکثر افرادی که در خواب دندان قروچه (براکسیسم) دارند از وجود آن مطلع نیستند.
معمولا اطرافیان با شنیدن صدای این عارضه، فرد را مطلع می‌کنند.
اگر احساس می‌کنید دندانهای شما لق شده یا صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب احساس درد در فک و دندانها دارید، بهتر است به وجود دندان قروچه در خواب شک کنید.
اگر چه به هم فشار دادن یا ساییدن دندانها که به آن دندان قروچه (بروکسیسم) می گوییم، ممکن است به علت استرس و اضطراب اتفاق بیفتد اما اغلب در خواب تجربه می شود و بیشتر به علت نامناسب بودن موقعیت دندانها یا جای خالی دندان یا کجی آنها ایجاد می شود.
همچنین ممکن است علت دندان قروچه، مشکلات خواب مانند وقفه تنفسی در خواب (اپنه خواب) باشد.
دندان قروچه چیست؟
عارضه Bruxism یک اختلال شایع خواب است که به سایش دندانها روی هم یا فشار دادن شدید آنها گفته می‌شود.
این مشکل در حدود 10 درصد بزرگسالان و 15 درصد کودکان به‌دلایل مختلفی ایجاد می‌شود.
اگر شما مرتبا دندانهای خود را هنگام خواب بر روی هم فشار می‌دهید، احتمالا دچار مشکل دندان قروچه یا براکسیسم هستید.
این بیماری باعث بروز درد و ناراحتی در موارد زیر می‌شود:
عضلات فک
دندانها
مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
انواع Bruxism
دندان‌قروچه یک بیماری غیرارادی در خواب شناخته می‌شود.
اما در برخی مواقع احتمال بروز این عارضه در بیداری و به صورت ارادی وجود دارد.
به‌طور کلی می‌توان براکسیسم را شامل دو حالت دانست:
براکسیسم بیدار
دندان قروچه بیدار با ساییدن و فشار دادن دندانها بر روی هم در طول روز رخ می‌دهد.
علت اصلی این عارضه استرس، فشار روانی، اضطراب، عصبانیت یا تمرکز شدید روی چیزی است.
در اغلب موارد براکسیسم بیدار را می‌توان با توجه بیشتر متوقف کرد و نیاز به درمان جدی ندارد.
بهترین راهکار برای از بین بردن این نوع دندان‌قروچه مدیریت استرس و آموزش راه‌های آگاهی‌بخش برای کاهش تعداد دفعات بروز آن است.
براکسیسم خواب
اگر دندان قروچه در خواب رخ دهد، احتمال ایجاد آسیب در فک و دندانها به‌دلیل عدم آگاهی از وقوع آن بیشتر است.
یکی از بزرگترین مشکلات براکسیسم در خواب این است که شما از میزان فشار و سایش دندانها مطلع نیستید و این موضوع میتواند منجر به آسیب شدید همچون سردرد یا شکستگی دندانها شود.
علائم دندان قروچه
بروز علائم زیر نشان‌دهنده بیماری دندان قروچه است.
سردرد
درد صورت
گوش درد
اختلال خواب
درد عضلات فک
قفل کردن عضلات فک
دندانهای لق و دردناک
احساس درد هنگام غذا خوردن
سروصدا ناشی از برخورد دندانها
شکستگی یا لب پر شدن دندانها
علت دندان‌قروچه
اصلی‌ترین دلایل ایجاد براکسیسم (Bruxism) عبارتند از:
استرس و اضطراب
اختلالات خواب
قرار نگرفتن صحیح دندانها روی هم
مصرف سیگار و الکل
آشنایی با عوامل خطر
عوامل زیر احتمال بروز دندان قروچه را افزایش می‌دهند:
سن: براکسیسم در کودکان نسبت به بزرگسالان شایع‌تر است.
شخصیت: افراد پرخاشگر، رقابتی و بیش‌فعال بیشتر در معرض ابتلا هستند.
داروها: این عارضه میتواند عوارض جانبی داروی ضدافسردگی باشد.
وراثت: وجود سابقه دندان قروچه در خانواده، احتمال ابتلای سایر اعضا را بیشتر می‌کند.
اختلالات: این عارضه میتواند با برخی ی اختلالات سلامت روان مثل پارکینسون، صرع، رفلاکس معده به مری، اختلال ADHD (کمبود توجه/بیش‌فعالی) و زوال عقل مرتبط باشد.
چرا دندان قروچه در کودکان شایع‌تر است؟
با وجود این‌که دندان‌قروچه سن خاصی ندارد، اما کودکان تا قبل از 3 سالگی به‌دلیل رشد دندانهای شیری بیش از بزرگسالان با مشکل براکسیسم دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
این عارضه معمولا با بالا رفتن سن کودکان برطرف خواهد شد.
اغلب والدین هنگام خواب متوجه برخورد، سایش و فشار دادن دندانهای فرزندان خود می‌شوند.
برخلاف بزرگسالان که استرس عامل اصلی بروز براکسیسم در آنها است، باید علت دندان قروچه کودکان در خواب را ناشی از موراد زیر دانست:
آلرژی
وراثت
تحریک دهان
نامرتب بودن دندانهای شیری
آپنه انسدادی خواب(مشکل تنفسی)
روش تشخیص براکسیسم (Bruxism)
دکتر دندانپزشک برای تایید یا رد دندان‌قروچه ابتدا وضعیت ماهیچه‌های فک (TMJ)، دندانها (سفتی عضلات فک، شکستگی یا لب پر شدن، نحوه روی هم قرار گرفتن آنها) و میزان آسیب لثه را با معاینه فیزیکی بررسی می‌کند.
سپس با پرسیدن سوالاتی در خصوص سلامت دندانها، وضعیت خواب شما، میزان استرس روزانه، داروهای مصرفی و علائم براکسیسم تشخیص نهایی خود را اعلام خواهد کرد.
در برخی موارد برای تشخیص بهتر به تصویربرداری رادیولوژی از فک و دندان یا پلی سومنوگرافی (تست خواب) نیاز است.
درمان دندان قروچه
در اغلب موارد براکسیسم نیاز به درمان ندارد.
زیرا کودکان با رشد سنی دیگر با این مشکل مواجه نمی‌شوند و بیشتر بزرگسالان آن‌قدر محکم به دندانهای خود فشار نمی‌آورند که نیاز به درمان دندان قروچه باشد.
اما در صورتی که علائم دردناک مشاهده کردید یا با صدمات دندانی روبه‌رو شدید باید حتما برای درمان آن اقدام کنید.
درمان دندان قروچه بزرگسالان در خواب شامل موارد زیر می‌شود:
1. رویکرد دندانپزشکی
دکتر دندانپزشک در ابتدا برای درمان دندان قروچه بزرگسالان در خواب از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
محافظ دهان: این ابزار که از لاستیک نرم ساخته شده و هنگام خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد، باعث جدا ماندن دندانها از هم و جلوگیری ساییدگی آنها می‌شود.
اصلاح دندانها: اگر سایش دندانها توانایی جویدن غذا را مختل کند، دندانپزشک به روش ترمیم آسیب‌دیدگی دندانها، شکل سطوح جویدنی آن را تغییر می‌دهد.
2. روش روانشناختی
راهکارهای زیر می‌توانند علائم ناشی از براکسیسم را تسکین دهند و از بروز مجدد آن جلوگیری کنند.
مدیریت استرس: برای درمان این عارضه می‌توانید روش‌های تقویت آرامش همچون مدیتیشن را به کمک روانشناس بیاموزید.
تغییر رفتار: پس از اطلاع از دندان قروچه باید با تمرینات مناسب زیر نظر دندانپزشک، عادت فشار دادن فک و دندانهای خود را بگذارید.
3. درمان دندان قروچه با بیوفیدبک (Biofeedback)
در این روش با تجهیزات نظارتی آموزش‌های لازم برای کنترل فعالیت ماهیچه فک به شما داده می‌شود.
4. دارودرمانی
روش‌های درمان دارویی متداول عبارتند از:
شل کننده‌های عضلانی
تزریق بوتاکس
داروی کاهش‌دهنده استرس و اضطراب
5. درمان اختلالات مرتبط با دندان قروچه
این راهکار شامل موارد زیر می‌شود:
درمان براکسیسم ناشی از عوارض دارویی با تغییر داروی مربوطه
درمان اختلالات خواب همچون آپنه خواب
برطرف کردن بیماری‌های زمینه‌ای همچون ریفلاکس معده به مری
روش پیشگیری از دندان قروچه
برای جلوگیری از این عارضه بهتر است:
کاهش استرس و اضطراب
تغییر عادات خواب به مرور زمان
اجتناب از مواد مخدر، الکل و سیگار
تحت نظر بودن و معاینه منظم دندانپزشکی
درمان مشکلات دندان همچون نامرتب بودن آنها
کاهش مصرف مواد محرک در عصر و بعد از شام همچون قهوه و چای کافئین‌دار
علائم و نشانه های دندان قروچه
کشیدن دندان ها روی هم میتواند علائم زیر را داشته باشد:
ممکن است صدا ایجاد کند و عزیزی را که در اتاق شما خوابیده است بیدار نماید.
لبه یا سطح جونده دندانها صاف و مسطح شده یا دندان ترک خوردگی یا لب پر شدگی دارد و یا در موارد شدید لق شده است.
مینای دندان ساییده شده و لایه های داخلی تر دندان نمایان شده اند.
افزایش درد یا حساسیت دندان.
خستگی عضلات فک یا انقباض آنها و یا قفل شدن فک به طوری که کامل باز یا بسته نمی شود.
درد صورت، گردن یا فک
دردی که به صورت گوش درد احساس می شود اگر چه واقعا به گوش ارتباطی ندارد.
سردرد مبهم که از شقیقه ها شروع می شود.
صدمات ناشی از گاز گرفتن داخل گونه
اختلال خواب
علت ساییدن دندان ها روی هم
هنوز عوامل این بیماری به طول کامل شناخته شده نیستند اما علت آن میتواند فیزیکی، روانی و یا ژنتیکی باشد.
در بیداری:
در بیداری میتواند به دلیل اضطراب، استرس، خشم، ناامیدی یا خستگی باشد و یا راهکاری برای افزایش تمرکز عمیق.
در خواب:
اگر فقط در خواب اتفاق می افتد بیشتر مربوط به وضعیت فکها و دندانها و یا اختلالات خواب می باشد.
دارید احتمالا در خواب دندان هایتان را به هم فشار می دهید.
در بسیاری از مواقع کسانی که با شما هم خانه هستند متوجه سایدن دندان های تان می شوند.
اگر شک دارید دندان قروچه دارید به دندانپزشک مراجعه کنید. او با بررسی وضعیت فک ها و دندان هایتان متوجه علائم دندان قروچه می شود.
۳- آیا در دندان های شیری اهمیت دارد؟
دندان قروچه در دندان های شیری به ندرت مشکل ایجاد می کند. با این حال این وضعیت اگر شدید باشد باعث می شود درد فک، سردرد، ساییدگی دندان ها و اختلال مفصل فک به وجود بیاید یا کودک دچار دندان درد یا حساسیت دندان شود.
۴- برای ترک عادت دندان قروچه در کودکان چه باید کرد؟
استرس کودک را کاهش دهید به خصوص پیش از خواب.
کودک را به ورزش های کششی و ماساژ تشویق کنید تا عضلات کودک شل شوند.
به چیزهایی که میخورد دقت کنید و مراقب باشید آب زیادی بنوشد. کم آبی میتواند موجب مشکلات متعدد از جمله دندان قروچه شود.
کودک را نزد دندانپزشک ببرید تا وضعیت دهان و دندان او را بررسی کند.
برای کودکانی که هنوز به پیش دبستانی نرفته اند، نیازی به مداخله درمانی نیست اما برای کودکان بزرگتر ممکن است لازم باشد از روشهایی مانند محافظ دهان شبانه (نایت گارد) یا روکش برای محافظت از دندان ها استفاده شود
در برخی موارد دندان قروچه مزمن منجر به شکستن، لق شدن یا از دست دادن دندان می شود.
حالت مزمن این مشکل باعث می شود دندانها به شدت ساییده شوند و از بین بروند.
در صورت صدمه دیدن شدید دندانها مجبور به روکش کردن، عصب کشی و یا پروتزهای جایگزین دندانهای از دست رفته مانند بریج و ایمپلنت دندان می شوید.
اما مشکل به همین جا ختم نمی شود. اگر قروچه شدید باشد نه تنها بر دندانها تاثیر می گذارد بلکه بر مفصل فک نیز تاثیر می گذارد و باعث تخریب مفصل فک و حتی تغییر شکل صورت می شود.
تشخیص دندان قروچه
احتمالا دندانپزشک در معاینه دندانپزشکی، متوجه این مشکل می شود.
اگر شواهدی از تغییراتی در دندان ها دیده شود ممکن است دندانپزشک سوالاتی از شما بپرسد تا علت را پیدا کند. برای ارزیابی شدت آن، ممکن است موارد زیر بررسی شوند:
حساسیت عضله های فک
ناهنجاریهای واضح دندانی مانند شکستگی یا جای خالی دندان
صدماتی که دندان ها، استخوان پیرامون آنها و سطح داخلی گونه دیده است (معمولا با عکس اشعه ایکس دندان)
در معایناتی که برای ارزیابی صورت می گیرد، اختلالات دیگری که ممکن است همین علائم مشابه را ایجاد کنند مانند اختلال مفصل فک یا مشکلات دندانی دیگر نیز بررسی می شوند.
ارجاع به متخصص خواب یا رواندرمانگر
اگر دندانپزشک به این نتیجه برسد که مشکل قروچه شما به مشکل خواب جدی برمیگردد، شما را به متخصص خواب ارجاع می دهد. متخصص خواب پزشکی است که در زمینه مشکلات خواب تخصص گرفته است.
او مشخص می کند آیا نوعی اختلال خواب مانند وقفه تنفسی در حین خواب دارید یا نه.
اگر اضطراب یا عوامل روانی دیگر بر آن تاثیر می گذارند، دندانپزشک شما را به مشاوره یا روان درمانگر ارجاع می دهد
تشخیص دندان قروچه
احتمالا دندانپزشک در معاینه دندانپزشکی، متوجه این مشکل می شود.
اگر شواهدی از تغییراتی در دندانها دیده شود ممکن است دندانپزشک سوالاتی از شما بپرسد تا علت دندان قروچه را پیدا کند. برای ارزیابی شدت آن، ممکن است موارد زیر بررسی شوند:
حساسیت عضله های فک
ناهنجاریهای واضح دندانی مانند شکستگی یا جای خالی دندان
صدماتی که دندانها، استخوان پیرامون آنها و سطح داخلی گونه دیده است (معمولا با عکس اشعه ایکس دندان)
در معایناتی که برای ارزیابی صورت می گیرد، اختلالات دیگری که ممکن است همین علائم مشابه را ایجاد کنند مانند اختلال مفصل فک یا مشکلات دندانی دیگر نیز بررسی می شوند.
ارجاع به متخصص خواب یا روان درمانگر
اگر دندانپزشک به این نتیجه برسد که مشکل دندان قروچه شما به مشکل خواب جدی برمیگردد، شما را به متخصص خواب ارجاع می دهد. متخصص خواب پزشکی است که در زمینه مشکلات خواب تخصص گرفته است. او مشخص می کند آیا نوعی اختلال خواب مانند وقفه تنفسی در حین خواب دارید یا نه.
اگر اضطراب یا عوامل روانی دیگر بر آن تاثیر می گذارند، دندانپزشک شما را به مشاوره یا روان درمانگر ارجاع می دهد.
راه های درمان دندان قروچه
دندانپزشک محافظ دهان شبانه برایتان تجویز می کند تا از دندانها در مقابل ساییدگی و صدمات دیگر محافظت شود.
اگر استرس عامل این مشکل است، باید با مدیریت استرس، آن را کنترل کنید. اگر اختلال خواب باعث دندان قروچه تان شده است، درمان اختلال خواب به برطرف شدن آن کمک می کند.
سایر راهکارهای درمان دندان قروچه عبارتند از:
پرهیز از خوردن نوشیدنی ها و غذاهای کافئین دار مانند نوشابه، شکلات و قهوه
پرهیز از الکل (به نظر می رسد با مصرف الکل، این مشکل شدیدتر می شود)
نجویدن اشیاء (مانند مداد یا یخ)
پرهیز از جویدن آدامس چرا که باعث می شود عضلات فک بیشتر به عمل ساییدن عادت کنند و احتمال آن بیشتر می شود.
تمرین جلوگیری از به هم فشار دادن دندانها در بیداری (مثلا اگر متوجه شدید در بیداری دندانهایتان را دارید به هم فشار می دهید، زبان خود را بین دندانهایتان بگذارید)
شل کردن عضلات فک با گذاشتن یک حوله گرم روی گونه (نزدیک به گوش)
سوالات متداول
۱- آیا دارویی برای درمان دندان قروچه وجود دارد؟
به طور کلی باید گفت دارو درمان موثری برای دندان قروچه نیست و تحقیقات بیشتری لازم است تا کارایی آن مشخص شود. از جمله داروهایی که ممکن است برای درمان تجویز شوند عبارتند از:
داروهای شل کننده عضلات: در برخی موارد پزشک توصیه می کند پیش از خواب داروی شل کننده عضله مصرف شود (این راهکار صرفا برای کوتاه مدت است)
تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس در افرادی که دندان قروچه شدید غیر قابل کنترل دارند، میتواند موثر واقع شود.
داروهای ضد اضطراب: ممکن است در کوتاه مدت داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای کنترل استرس یا احساسات دیگر عامل آن، تجویز شوند.
۲- از کجا بفهمم دندان قروچه دارم؟
از آنجایی که دندان قروچه در خواب رخ می دهد، بیشتر کسانی که دچار آن هستند خودشان خبر ندارند.
با این وجود اگر دائما هنگامی که بیدار می شوید درد گنگ و مبهم در سر یا صورت یا فک دارید به احتمال زیاد شما دندان قروچه دارید
