15 ابزار لازم برای ارتودسی:
اُرتودُنسی یا اَرتادَندان‌پزشکی(به فرانسوی: Orthodontie) یکی از رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. این کلمه مرکب است از دو واژهٔ لاتین «اُرتو» در فارسی «اَرتا» به معنای «راست» و «درست»، و «اودون» به معنای «دندان». یکی از مهم‌ترین رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. همچنین اولین تخصص معرفی‌شده در دندانپزشکی می‌باشد.
کار بیشتر تصحیح مال‌اُکلوزیون (مَل‌اُکلوژِن) یا جفت‌شدن نامناسب دندان‌هاست. این امر میتواند ناشی از موقعیت نادرست دندانها یا دو آرواره نسبت به هم باشد، یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد موجود باشد. درمان‌های ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندانها یا تغییر الگو و جهت رشد دو آرواره (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشد.
از جنبهٔ دیگر می‌توان درمان‌های را به درمان با دستگاه‌های ثابت و متحرک تقسیم کرد. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آنها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل‌دهندهٔ آنها براکت و سیم می‌باشد. براکتها همان اجزای کوچکی می‌باشند که توسط چسب خاصی به دندان چسبانده می‌شوند.
در بین مردم از اصطلاح سیم‌کشی یا سیم‌بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده میشود.
دستگاه‌های متحرک انواعی اند که بیمار میتواند در طول درمان آنها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذاخوردن یا مسواک زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به «پلاک» مشهورند.
زمان مناسب برای شروع درمان بستگی به نوع ناهنجاری دارد؛ در مورد بیمارانی که مشکلات اسکلتی دارند، به‌عنوان مثال فک بالای آنها جلوتر از موقعیت طبیعی است یا برعکس فک پایینشان عقب‌تر از موقعیت مناسب خود قرار گرفته
بهترین زمان برای شروع درمان، سال‌های قبل از بلوغ است چون می‌توان از رشد کودکان و نوجوانان برای درمان این ناهنجاری‌ها استفاده کرد، بنابراین حوالی سن ۹سالگی برای دختران و حوالی سن ۱۱سالگی برای پسران توصیه میشود.
در مورد مشکلاتی که صرفاً مربوط به دندانها میشود محدودیت سنی وجود نداشته ولی زمان طلایی برای درمان حوالی ۱۲سالگی است. بر اساس توصیه انجمن دندانپزشکان آمریکا (ADA) بهترین سن ویزیت جهت دندانپزشک عمومی مقارن با رویش دندانهای شیری یعنی حدود ۷ سال اول تولد می‌باشد.
اگر ناهنجاری‌ها مربوط به استخوان فک باشد و تا قبل از بلوغ تشخیص داده نشود، بیمار ممکن است نیاز به جراحی فک پیدا کند؛ بنابراین تشخیص به موقع (محدوده سنی ۶ تا ۱۰ سالگی) میتواند باعث جلوگیری از جراحی فک و صورت، و تأمین زیبایی در سن بالاتر میشود.
با این حال برای محدودیت زمانی معمولاً وجود ندارد و تا زمانی که دندان در دهان سالم است می‌توان این درمان را انجام داد؛ ولی هرچه سن کمتر باشد بهتر است.
در بسیاری از کشورهای دنیا با تفاوت‌هایی آموزش داده میشود. در ایران یک دندانپزشک پس از ۶ سال تحصیل دندانپزشکی و اخذ مدرک دکترای عمومی دندانپزشکی، پس از گذراندن طرح، میتواند در آزمون پذیرش دستیار (رزیدنت) تخصصی دندانپزشکی شرکت کند و در صورت قبولی وارد این دورهٔ تخصصی شود.
طول دورهٔ رسمی تخصص ارتودنسی در ایران ۳ سال است.
در واقع یکی از شاخه‌های تخصصی دندانپزشکی است که برای زیباتر شدن صورت و دندانها و بهبود عملکرد آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. کجی دندانها، اوربایت و آندربایت (جلوتر بودن بیش از اندازه دندانهای بالا یا پایین)، کراس بایت، شلوغی دندانها و اختلال‌های مربوط به فک از مشکلاتی است که توسط متخصصان ارتودنسی درمان میشود.
در مواردی متخصص اطفال دندانپزشکی ویا دندانپزشک عمومی نیز اقدامات درمانی رانیز انجام می‌دهند
اُرتودُنسی یا اَرتادَندان‌پزشکی(به فرانسوی: Orthodontie) یکی از رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. این کلمه مرکب است از دو واژهٔ لاتین «اُرتو» در فارسی «اَرتا» به معنای «راست» و «درست»، و «اودون» به معنای «دندان». ارتودنسی یکی از مهم‌ترین رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. همچنین اولین تخصص معرفی‌شده در دندانپزشکی می‌باشد.
انواع دستگاه ارتودنسی
دستگاه‌های ثابت – سیستم‌های edgewise استاندارد: براکت تمام دندانها مشابه است. برای تنظیم موقعیت دندانها خم‌هایی در سیم تعبیه میشود.
– سیستم‌های straightwire یا edgewise از پیش تنظیم شده: تنظیم موقعیت مورد نظر هر دندان، در براکت آن دندان تعبیه و جایگزین خم‌ها شده‌است.
دستگاه‌های اصلاح رشد ماگزیلا و مندیبل: برای رشد افتراقی فک‌ها به کار می‌روند. انواع آن شامل هدگیر high-pull، هدگیر cervical-pull، هدگیر J-hook، هدگیر reverse-pull، چانه‌گیر (chincup)، دستگاه‌های فانکشنال (مانند هربست و twinblock)
دستگاه‌های بی‌نیاز از پذیرش بیمار (Non-compliant)
برای تصحیح مال‌اکلوژن‌های کلاس II: مانند pendulum
الاینرها (Aligners): یک سری تری که برای ردیف کردن دندانهای یک بیمار آماده میشود و بیمار از آنها استفاده می‌کند.
دستگاه‌های تصحیح کراس‌بایت خلفی: ماگزیلا را گسترش می‌دهند. در صورتی که گسترش با سرعت ۰٫۵ میلی‌متر در روز انجام شود، گسترش سریع است، در صورتی که با سرعت ۱ میلی‌متر در هفته انجام شود، گسترش آهسته می‌گویند.
دستگاه‌های hyrax و haas در این دسته قرار می‌گیرند.
اپلاینس‌های مورد استفاده در دورهٔ دندانی مختلط: مانند lingual arch
اپلاینس‌های مورد استفاده در کنترل موقعیت عمودی انسیزورها: مانند intrusion arch و extrusion arch
الاستیک‌ها: برای ایجاد نیروی حرکت دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. الاستیک‌های کلاس I، کلاس II، کلاس III، کراس‌بایت و میدلاین از جمله انواع آن است.
مهم‌ترین اجزای ارتودنسی
- براکتها:
براکتها در واقع عامل ارتباطی بین سیم ارتودنسی و سیستم دندانی بیمار هستند. براکتهای فلزی، براکتهای سرامیکی و براکتهای خودقفل‌شونده، سه نوع براکت ارتودنسی هستند.
- بندهای فلزی:
حلقه‌های فلزی که در اکثر مواقع دور دندان آسیای بزرگ قرار می‌گیرد و ارتودنتیست سیم را در داخل کانال ویژه‌ای که روی این حلقه نصب است قرار می‌دهد.
این حلقه فلزی توسط یک ماده خاص به دندان چسبیده و محکم میشود. قبل از بندگذاری، از جداکننده‌های فلزی یا سرامیکی استفاده میشود.
- سیم ارتودنسی
سیم‌هایی که در دوران درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در داخل شیار کوچکی درون براکتها متصل و با حلقه‌های لاستیکی کوچک یا سیمهای فلزی نازک در جای خود محکم می‌شوند.
البته در ارتودنسی دیمون نیازی به این حلقه‌های لاستیکی وجود ندارد. سیمهای مراحل اولیه فشاری را به دندانها وارد می‌کنند تا آنها را به جایگاه صحیح هدایت کنند. سیم‌هایی که در طول مراحل اولیه درمان به منظور اصلاح به هم ریختگی و چرخش دندانها استفاده می‌شوند، نازک و قابل انعطاف و از جنس نیکل تیتانیوم هستند.
معمولاً در این مرحله از درمان است که شاهد بیشترین و بزرگ‌ترین تغییرات هستیم. در بیشتر معاینات در طول درمان، سیم‌ها عوض می‌شوند. همچنان که درمان ارتودنسی ادامه می‌یابد، متوجه می‌شوید که سیمهای استفاده شده ضخیم‌تر و محکمتر می‌شوند.
نیکل تیتانیوم، بتاتیتانیوم و استنلس استیل، انواع سیمهای ارتودنسی هستند.
- قلاب‌های الاستیکی و بندهای لاستیکی
- لیگاچورپ
انواع مدل های سیم و براکت ارتودنسی دندان
تنها تعداد کمی از افراد به اندازه کافی خوش شانس هستند تا با دندانهایی عالی و مرتب متولد شوند، اما روش های ارتودنسی می تواند برای شما یا فرزند شما تفاوت بزرگی را رقم بزند.
متخصص شما می تواند یکی از انواع لوازم دندانپزشکی زیر را به شما توصیه کند تا مشکل تان را رفع کند.
1. سیم های سنتی فلزی ثابت
سیم های سنتی از روزهای اولیه پیشرفت زیادی کرده اند و در حال حاضر وزن و ساختار سبک تری از آنچه که فکر می کنید را دارا می باشند. آنها از نوعی فولاد ضد زنگ درجه بالا ساخته شده اند.
ارتودنسی ثابت دارای براکت های فلزی هستند که با استفاده از نوعی ماده چسبنده به دندان شما متصل می شوند.
براکت ها با یک ورقه نازک به یکدیگر متصل می شوند، که فشار لازم بر روی دندان ها ایجاد می کنند تا آنها را به آرامی به موقعیت صحیح خود هدایت کنند.
ارتودنسی ثابت رایج ترین روش درمان و روش استاندارد برای درمان همه نوجوانان و بزرگسالان است هرچند گاهی بصورت ترکیبی همراه ارتودنسی متحرک بکار می رود. در این نوع ارتودنسی دندان بیمار این توانایی را ندارد که دستگاه را از دهان خود خارج نماید و وسایل ارتودنسی به دندانها متصل می شوند.
می توان گفت اهدافی که از این درمان دنبال می شوند، حرکت دقیق دندان ها به محل مناسب، مرتب کردن دندان های بهم ریخته و اصلاح روابط دندان های دو فک است.
این سیم های قوسی با استفاده از مواد الاستیک کوچک که تحت عنوان لیگاتورها یا حلقه ها شناخته می شوند، به یکدیگر متصل می شوند که پزشک شما هر بار که این سیم را تنگ می کند، تغییر می کند. بعضی از انواع سیم ها دارای براکت هایی هستند که به حلقه ها نیاز ندارند که تحت عنوان سیم های بدون لیگاتور شناخته می شوند.
در درمان های ارتودنسی به وسیله ارتودنسی ثابت متخصص ارتودنسی سعی می کند به وسیله سیم های ارتودنسی یک نیروی مشخص و کنترل شده به دندان ها وارد نماید.
به همین دلیل یک قطعه فلزی که به آن براکت گفته می شود را بر روی هر دندان می چسباند. به وسیله براکت ارتودنسی هر دندان می تواند در هر سه جهت فضایی حرکت نماید بنابراین ارتودنسی ثابت بهترین و کارامدترین روش درمان ارتودنسی می باشد.
در این روش براکت ها بر روی دندان بیمار چسبانده شده و یک سیم فلزی از شیار براکت ها عبور داده می شود که با کش های بسیار ظریف به رنگ دلخواه بیمار داخل براکت نگه داشته می شوند.
این کش های بسیار ظریف در هر جلسه از درمان ارتودنسی بصورت کامل تعویض می شوند.
سیم ها در بعضی جلسات عوض می شوند اما براکت های چسبانده شده معمولاً تا پایان درمان در دهان بیمار باقی مانده و تعویض نمی شوند.
گاهی روی دندانهای آسیاب بزرگ حلقه ای فلزی بنام بند گذاشته می شود.
جنس بند براکتها و بیشتر سیمهای ارتودنسی ثابت از استنلس استیل ( فولاد ضدزنگ ) است که با بدن کاملاً سازگار می باشد.
2. ارتودنسی متحرک
در روش ارتودنسی متحرک بیمار می تواند وسیله ارتودنسی را به صورت کامل از دهان خود خارج نماید و دوباره آن را در جای خود قرار دهد. در این روش از دندانهای بیمار قالب گیری شده و پلاك متحرک طبق دستور دکتر متخصص ارتودنسی در لابراتوار ساخته می شود.
در جلسات درمان پلاک توسط دکتر در دهان تنظیم و فعال می شود. طول درمان پلاک متحرک ارتودنسی در کودکان اغلب بین 6 تا 12 ماه می باشد.
3. براکت های سرامیکی
این اقلام به همان شیوه سیم های سنتی عمل می کنند، اما براکت ها از یک ماده سرامیکی روشن و شفاف ساخته می شوند. براکت ها برای دیگران کمتر قابل مشاهده هستند که آنها را برای افرادی که نیاز به درمان ارتودنسی دارند، محبوب تر می کند.
طبق گفته پزشک ارتودنتیست دکتر ویلیام و لوئیس چاپمن، بیمارانی که از این نوع سیم ها استفاده می کنند گاهی اوقات متوجه می شوند که اجزای الاستیک آنها تغییر رنگ داده است که می تواند لکه هایی بر روی دندان آنها ایجاد کند.
رایج ترین روش ارتودنسی نامریی استفاده از ارتودنسی ثابت با براکتهای همرنگ دندان از جنس سرامیک است. قابلیتهای این ارتودنسی همرنگ دندان مانند ارتودنسی ثابت به روش معمول است و دکتر ارتودنسی بدون محدودیت با آن می تواند تمام مشکلات دندانی را درمان کند.
توصیه اول هر متخصص ارتودنسی برای علاقمندان به ارتودنسی نامرئی استفاده از براکت سرامیکی است
درد ارتودنسی
در ابتدای درمان ارتودنسی و پس از قرار گرفتن براکتها، ممکن است بیمار کمی احساس درد و ناراحتی داشته باشد.
این مشکل پس از مدت کوتاهی برطرف شده و احساس درد دندان از بین خواهد رفت.
معمولاً درد طی چند ساعت پس از اعمال نیروهای سنگین ارتودنسی شروع میشود و ۲ تا ۴ روز طول می‌کشد، با تغییر در بافت‌های مرتبط این درد تا فعال‌سازی بعدی دستگاه ارتودنسی کاهش می‌یابد.
مسکن استامینوفن نسبت به ایبوپروفن و آسپرین در درمان‌های ارتودنسی بهتر است.
طول دوره درمان ارتودنسی
طول دوره درمانی ارتودنسی بسته به نوع عارضه و روش درمان متفاوت است. اما زمان اصلاح اختلالات دهان و دندان بوسیله ارتودنسی معمولاً بین چند ماه تا دو سال و نیم متغیر است.
نظر نهایی در خصوص نحوه و مدت انجام درمان ارتودنسی را دندانپزشک متخصص پس از معاینه تخصصی دهان و دندانها به بیمار اعلام می‌کند.
یافته‌های علمی
۱) در گذشته عقیده بر این بود که برای پیشگیری از بهم ریختگی دندانهای جلویی (قدامی) فک پایین، بعد از اتمام ارتودنسی، دندانهای عقل پایین کشیده شود؛ ولی امروزه مشخص شده که حضور یا عدم حضور دندان عقل عامل اصلی بهم ریختگی در دندانهای قدامی فک پایین نیستند.
۲) مکیدن انگشت و پستانک پس از سن ۴ سالگی، موجب بروز بیماری‌های دهان و دندان از جمله پوسیدگی زودرس دندانها و بی نظمی در قوس دندانها میشود.
۳) استفاده از ریتینرها و نگهدارنده‌ها بعد از درمان ارتودنسی از بهم ریختگی مجدد دندانها جلوگیری می‌کند
ابزار های مهم ارتودنسی :
1) براکت:
منتقل کننده نیروی آرچ وایر به دندان است
از لحاظ جنس بدنه انواع مختلف دارند: استیل، سرامیکی، رزینی و …
از لحاظ جنس زیره (Base) میتواند Mesh باشد یا Dyna-Lock
از لحاظ پهنای شیار (Slot) می تواند 0.018 (اینچ باشد) یا 0.022
برای انواع درمان های مختلف ارتودنسی (MBT و …) متفاوت است
می تواند دارای قلاب (Hook) باشد یا نه
نوع Self-Lighting نیازی به اورینگ ندارد. بلکه خودش درپوش دارد
2) آرچ وایر (ArchWire):
این سیم ها نیرو را از طریق براکت به دندان منتقل می کنند و موجب حرکت دندان می شوند
سیم (Wire) ی است که به شکل قوص دندان (Arch) درآمده
می تواند از جنس استیل یا نیکل-تیتانیوم و … باشد
سطح مقطع آن می تواند گرد، مربعی یا مستطیلی باشد که مشخصات آن برای تهیه متفاوت است: سیم گرد 16 ( 0.016اینچ) و یا سیم مستطیلی به صورت روبه رو مشخص میشود: 0.025*0.019
برای فک بالا و پایین متفاوت است
می تواند به فرم های مثلثی (Taper)، مربعی (Square) و بیضی (Ovoid) باشد
3) اورینگ O-ring:
نگهدارنده آرچ وایر روی براکت است
4) سوزن گیر Needle Holder:
جهت قرار دادن اورینگ روی براکت استفاده می شود
5) پلایر توئید (Tweed):
جهت فرم دهی و خم کردن آرچ وایر مورد استفاده قرار می گیرد
6) کاتر (Distal End Cutter):
جهت بریدن سیم مورد استفاده قرار می گیرد. و معمولا طوری طراحی شده است که اضافه سیم داخل حلق بیمار نیوفت
7) بند (Band):
حلقه ای مخصوص دندان های مولار که به آنها می تواند هوک یا باکال تیوب (براکت مخصوص دندان های مولار) متصل شده باشد
8) بند سیتر (Band Seater):
جهت قرار دادن بند دور دندان تا بیشترین حد ممکن توسط نیروی دهان بیمار (گاز گرفتن و فشردن)
9) خارج کننده بند (Band Remover):
جهت خارج سازی بند بکار می رود
سری پلاستیکی روی دندان و سری فلزی روی بند قرار می گیرد
10) سپراتور (Separator):
ایجاد فاصله بین دندان های مولار جهت قرار دادن راحت تر «بند»
11) پلایر سپراتور (Separator Plier):
جهت باز کردن و قرار دادن سپراتور بین دندان ها مورد استفاده قرار می گیرد
12) چین الاستیک (Elastic Chain):
جهت بستن فضای بین دندان های قدامی بکا رمی رود
فاصله بین حلقه ها بسته به درمان متغیر است
13) الاستیک لاتکس (Latex Elastic):
جهت اعمال نیروهای بین فکی بکار می روند
14) هولدر براکت (Bracket Holder):
جهت برداشتن و قرار دادن براکت روی سطح دندان (سمان)
جهت فشردن براکت روی سمان مکوقع سفت شدن سمان
15) سیم لگاچور (Ligature Wire):
یک سیم پرمصرف برای کاربردهای ویژه:
اتصال براکت به آرچ وایر
اسپلینت کردن دندان ها به یکدیگر
ساخت هوک
می تواند به صورت رولی باشد یا از پیش فرم داده شده
ارتودنسی
یک متخصص ارتودنسی چه کارهایی انجام می دهد؟
یک متخصص ارتودنسی می تواند کارهایی را انجام دهد که هدف آنها دستیابی به موارد زیر است:
- بستن شکاف های وسیع بین دندان ها
- تراز کردن دندان ها
- صاف کردن دندان های کج
- بهبود توانایی گفتار یا جویدن
- افزایش سلامت طولانی مدت لثه و دندان
- جلوگیری از سایش طولانی مدت یا ضربه به دندان ها
- درمان بایت نامناسب
- ارتودنسی میتواند ظاهر دندانها را بهبود بخشد، اما همچنین میتواند منجر به عملکرد بهتر جویدن و گفتار شود و در برخی موارد از دندانها در برابر آسیب یا پوسیدگی محافظت کند.
برای دستیابی به این اهداف، متخصص ارتودنسی از طیف وسیعی از دستگاه های دندانپزشکی پزشکی از جمله هدگیر، براکت و بریس استفاده می کند.
درمان دنسی
به عنوان بخشی از مراقبت های، طیف وسیعی از درمان ها برای بهبود عملکرد و ظاهر بایت طراحی شده اند. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- بریس های فلزی ثابت سنتی
- درمان‌های صاف‌کننده دندان مانند بریس‌های Invisalign و Damon Clear
- گزینه های Aligner
- درمان های مداخله اولیه یا پیشگیرانه
با این حال، این لیست درمان می تواند از کلینیک به کلینیک دیگر متفاوت باشد، زیرا ارتودنتیست ها تمایل دارند در چندین روش درمانی تخصص پیدا کنند.
چه کسانی به دنسی نیاز دارند؟
مراقبت های ارتودنسی برای همه آزاد است و برخلاف تصور شما، هیچ محدودیت سنی بالایی برای درمان ارتودنسی وجود ندارد. اما توصیه میشود که کودکان زیر ۶ سال در صورت نیاز به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند تا اطمینان حاصل شود که فک‌ها و دندان‌هایشان همانطور که انتظار می‌رود رشد کرده و رشد می‌کند و احتمال مشکلات آتی در بزرگسالی را کاهش می‌دهد. علائمی که ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص ارتودنسی داشته باشید عبارتند از:
- نگرانی در مورد موقعیت دندان ها
- درد در دهان، دندان یا لثه
- رنج بردن از آپنه خواب یا مشکلات تنفسی
- مشکل در هنگام صحبت کردن
- مشکل در گاز گرفتن و جویدن
- خجالت کشیدن در لبخند زدن
- تلاش زیاد برای تمیز کردن تمام دندان ها، از هر طرف
