چرا فایل های روتاری می‌شکنند؟ + روش‌های پیشگیری
شکستگی ابزار داخل کانال یک اتفاق غیرقابل پیش‌بینی و مشکل‌ساز است که می‌تواند از تمیز کردن و شکل‌دهی کافی جلوگیری کرده و بر درمان ریشه تأثیر بگذارد.
شیوع شکستگی فایل های روتاری بین 28/0 تا 2/16 درصد گزارش شده است.
این مقاله مروری بر دلایل و پیشگیری از شکستگی فایل در ریشه دندان است.
شکستگی ابزار به دلیل فشار زیاد بر فایل روتاری رخ می‌دهد. دلایل آن می‌تواند شامل شعاع کم و انحنای زیاد کانال ریشه، کیفیت ساخت و طراحی فایل، زمان و تکنیک استفاده از ابزار، سرعت چرخش و تجربه کم دندانپزشک باشد.
شکستگی فایل های روتاری
با توسعه تجهیزات و تکنیک‌های مختلف، اکثر شکستگی فایل‌ها را می‌توان با خیال راحت خارج کرد.
با این حال، در بعضی شرایط، به دلیل افزایش خطر سوراخ شدن ریشه و شکستگی، نمی‌توان هر فایل شکسته‌ای را به آسانی خارج نمود.
در موارد دشوار ممکن است جراحی مورد نیاز باشد، که این مسئله باعث می‌شود اهمیت پیشگیری از شکستگی فایل بیشتر شود.
مهم است که از عواقب نامطلوب احتمالی که ممکن است به دنبال شکستگی فایل های روتاری در حین درمان کانال ریشه رخ دهد، جلوگیری شود.
فایل روتاری که از جنس آلیاژ نیکل تیتانیوم است نسبت به ابزارهای دستی فولاد ضد زنگ بیشتر مستعد شکستگی است. شکستگی ابزار داخل کانال اغلب یک اتفاق غیرقابل پیش بینی و مشکل ساز است و شیوع و بروز چنین شکستگی‌هایی در مطالعات مختلف بسیار متفاوت است.
تعیین شیوع و بروز شکستگی ابزار داخل کانالی دشوار است، زیرا در مطالعات مختلف با طرح‌ها و جمعیت‌های بسیار متفاوت، در سطح دندان و یا کانال به طور متفاوتی گزارش شده است.
عواملی مانند تفاوت در محل دندان، مشکلات حین درمان و تجربه دندانپزشک بر این تفاوت اثرگذار است.
پیشگیری از شکستگی فایل‌ها مهم است و نیاز به درک عوامل مؤثر بر شکستگی ابزار در کانال ریشه دارد.
در ادامه دلایل و راه‌های پیشگیری از شکستگی ابزار بررسی خواهد شد.
دلایل شکستن فایل های روتاری
۱. شکل خاص کانال ریشه
قبل از شروع درمان، ارزیابی دقیق شکل و ویژگی‌های ظاهری مورفولوژی ریشه و کانال ریشه بسیار مهم است.
شکل کانال ریشه بر مسیر ابزار در کانال تأثیر می‌گذارد.
شیوع شکستگی ابزار در یک سوم آپیکال در مقایسه با یک سوم کانال میانی و کرونال به طور قابل توجهی بیشتر است. همچنین شکستگی فایل به شکل قابل ملاحظه‌ای در دندان‌های آسیاب و در دندان‌هایی که درمان آن‌ها دشوارتر است، بیشتر رخ می‌دهد.
دندان‌هایی که کانال آن‌ها قطر کوچک و خمیده‌تری دارد، بیشتر مستعد شکستگی فایل‌ها هستند.
مطالعات نشان می‌دهد هر چه زاویه انحنای کانال ریشه بیشتر باشد و یا شعاع انحنای کانال کمتر باشد (کانال تنگ‌تر باشد)، خطر شکستگی فایل افزایش می‌یابد.
۲. کیفیت فایل های روتاری
اگر کیفیت ساخت فایل‌ها مناسب نباشد در اثر فشار زیاد به راحتی می‌شکنند.
فشاری که بر فایل روتاری وارد می‌شود باید در اندازه فشار روی یک مداد در هنگام نوشتن باشد.
فایل‌ها معمولا قبل از شکستن تغییر شکل می‌دهند و این نشانه خوبی است برای اینکه کار با آن را ادامه ندهید.
مشاهده شده است که فایل‌های روتاری در چرخش خلاف جهت عقربه‌های ساعت به طور قابل‌توجهی خرابی بیشتری داشتند.
۳. مهارت دندانپزشک
در بسیاری از موارد شکستن فایل به دلیل عدم مهارت دندانپزشک است.
بعضی دندانپزشک‌ها در اوایل کار خود متوجه نیستند که باید چه مقدار نیرو به فایل‌ها وارد کنند و این باعث شکستگی فایل می‌شود.
همچنین استفاده بیش از حد از یک فایل روتاری ممکن است باعث عدم تحمل آن و ایجاد شکستگی شود.
همچنین به نظر می‌رسد که احتمال شکستگی فایل در کانال‌های ریشه هنگام استفاده از حرکت رفت و برگشتی به جای حرکت چرخشی کاهش می‌یابد.
دندانپزشکان به آموزش بیشتر و جامع‌تری در مورد ابزارها و تکنیک‌های مختلف درمان ریشه نیاز دارند.
۴. عدم استفاده از روان کننده‌ها
در طول درمان ریشه، از روان کننده برای کاهش مقاومت اصطکاک بین فایل های روتاری و سطح داخلی دندان استفاده می‌شود.
اشکال مختلف روان‌کننده بر میزان شکستگی فایل در ریشه تأثیر می‌گذارد.
روان کننده‌های مایع بهتر از ژل‌های روان کننده در کاهش شکستگی ابزار نقش دارند.
پیشگیری از شکستگی فایل های روتاری
۱. از جنس با کیفیت استفاده کنید
برندهای مختلفی از تجهیزات دندانپزشکی در بازار موجود است.
برای اطمینان از اینکه جنس باکیفیتی انتخاب می‌کنیم، لازم است از برندهایی خرید کنید که کیفیت آن‌ها شناخته شده و به قول معروف امتحان خود را پس داده باشند.
استفاده از جنس‌های تقلبی یا کپی و نامرغوب می‌تواند خسارت بزرگی را ایجاد کند.
به خصوص که دندانپزشکی با حوزه سلامت مردم ارتباط دارد و شکستگی فایل در ریشه می‌تواند دردسر بزرگی هم برای دندانپزشک و هم برای بیمار ایجاد کند، لازم است که از تجهیزات مرغوب و با کیفیت استفاده کنید.
شاید شما برای یک جنس اصل و باکیفیت پول بیشتری بپردازید، اما خیالتان راحت است که بی جهت در دردسر نمی‌افتید.
۲. کار کردن صحیح با وسایل را بیاموزید
در بسیاری موارد تنها دلیل شکستگی فایل های روتاری فقط عدم مهارت دندانپزشک است.
گرچه متاسفانه به دلیل عدم آگاهی بیمار، دندانپزشک‌ها در اغلب موارد به راحتی از زیر بار پذیرش مسئولیت آن خارج می‌شوند.
لازم است قبل از استفاده از هر وسیله‌ای دستورالعمل استفاده از آن را کاملا بیاموزید و هنگام کار نیز نهایتا دقت و تمرکز خود را برای استفاده صحیح از آن به کار ببرید.
۳. وسایل را به موقع تعویض کنید
بالاتر ذکر کردیم که یکی از دلایل شکستگی فایل روتاری استفاده بیش از حد آن است.
لازم است مطمئن شوید که بیش از حد از وسیله‌ای استفاده نمی‌کنید و در صورت هرگونه تغییر شکل در فایل، به سرعت آن را با نمونه جدید تعویض کنید تا یک سهل انگاری ساده باعث دردسر برای شما و بیمار نشود.
۴. بررسی کامل دندان قبل از شروع درمان
حتما ریشه‌هایی که از نظر درمان دشوار هستند را بشناسید. قبل از شروع درمان حتما عکس‌برداری کنید.
در صورتی که درمان آن از عهده شما خارج است بی تعارف بگویید که بیمار به یک متخصص اندو مراجعه کند و به آن دست نزنید.
۵. استفاده از روان‌کننده‌ها
خشک بودن داخل دندان باعث افزایش میزان اصطکاک بین دندان و فایل روتاری می‌شود.
استفاده از یک روان‌کننده مناسب می‌توان احتمال شکستگی فایل را کاهش دهد.
۶. انجام حرکت صحیح
برای اینکه کمترین فشار به فایل های روتاری وارد شود، سعی کنید از حرکت در جهت بالا و پایین استفاده کنید.
حرکت در جهت جانبی یا حرکت چرخشی نیروی بیشتری به فایل شما وارد می‌کند و امکان شکستگی بالا می‌رود.
جمع‌بندی
استفاده از فایل های روتاری در درمان ریشه یک روش بسیار کاربردی اما در عین حال بسیار حساس و دقیق است.
یکی از مشکلات رایج در دندانپزشکی شکستگی فایل در کانال ریشه دندان است.
عوامل بسیاری مانند شکل ظاهری دندان (کانال‌های دارای انحنا یا دارای شعاع کم)، کیفیت تجهیزات مورد استفاده، مهارت دندانپزشک و خشک بودن داخل کانال می‌تواند باعث شکستگی فایل شود.
این اتفاق غالبا توسط دندانپزشک‌های تازه‌کار رخ می‌دهد که هنوز تسلط کافی بر کنترل فایل و فشار لازم بر آن پیدا نکرده‌اند.
برای کاهش این اتفاق لازم است از وسایل اصل و مرغوب استفاده کرد، دستورالعمل استفاده از وسایل را به طور کامل آموخت، از تجهیزات بیش ز ظرفیت آن‌ها استفاده نکرد و برای کاهش اصطکاک از روان‌کننده‌ها کمک گرفت.
