دندانپزشکی در دوران بارداری
دوران بارداری تغییرات هورمونی زیادی را در بدن مادر به وجود می آورد.
از جمله این تغییرات می توان به تغییر در فضای دهان و دندان و بزاق اشاره نمود.
تغییرات هورمونی باعث پایین آمدن مقاومت دندان ها در برابر باکتری و پلاک های دندانی شده و در بلند مدت زمینه ساز پوسیدگی دندان و حساس شدن لثه ها و حتی ابتلا به بیماری های لثه می شود.
همانطور که اشاره شد احتمال پوسیدگی دندان ها در دوره بارداری بیشتر است و این موضوع می تواند جنین را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلایل مادران باید بیش از پیش بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرند.
از طرف دیگر بیماری های لثه نیز موضوع نگران کننده دیگری است که یکی از شایع ترین بیماری های دهان و دندان در دوره بارداری محسوب می شود. لازم به یاد آوری است که ابتلا به بیماری لثه در دوره بارداری، می تواند منجر به زایمان زودرس و یا حتی مرگ جنین شود.
البته لازم است بدانید که بارداری الزاماً منجر به آسیب دیدن دندان ها نمی شود، بلکه در صورتی که مادر، کلسیم کافی برای استخوان سازی کودک مصرف نکند و مواد لبنی را در برنامه غذایی خود قرار ندهد، کمبود کلسیم بدن کودک از طریق استخوان ها و دندان های مادر تامین می شود.
از این رو برخی مادران دچار مشکلات دهان و دندان در دوره بارداری می شوند. اما در صورتی که مادران به تعذیه در دوره بارداری و همچنین نکات بهداشتی دهان و دندان به طور کامل توجه کنند، در دوره بارداری دچار مشکل نخواهند شد.
چگونه از مشکلات سلامت دهان در دوران بارداری جلوگیری کنیم؟
رعایت بهداشت دهان و دندان قبل، در طول و بعد از بارداری، خطر ابتلا به مشکلات دهان و دندان را کاهش می‌دهد. چند نکته وجود دارد که باید در نظر داشته باشید.
- دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید.
- حداقل دو دقیقه با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- حداقل یک بار در روز بین دندان‌های خود نخ دندان بکشید.
- بعد از غذا دهان خود را بشویید.
- رژیم غذایی متعادل حاوی سبزیجات بخورید.
- تا جایی که امکان دارد مصرف و نوشیدنی‌های شیرین و اسیدی را به حداقل برسانید.
- سیگار را ترک کنید و الکل ننوشید.
علائم هشدار دهنده در دوران بارداری
مشکلات دهان و دندان مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌تواند علائم رایج بسیاری داشته باشد، از جمله:
- دندان‌های دردناک یا حساس
- درد هنگام جویدن
- لثه‌های قرمز، دردناک، متورم یا دارای خونریزی
- عقب رفتن لثه
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)
اگر بهداشت دهان و دندان را رعایت می‌کنید و این علائم همچنان ادامه دارد، با دندانپزشک خود قرار ملاقات بگذارید.
آیا بارداری می‌تواند روی لثه‌ها تأثیر بگذارد؟
خطر بیماری پریودنتال (لثه) می‌تواند در دوران بارداری افزایش یابد. به این دلیل که تغییرات هورمونی احتمالاً بر جریان خون لثه‌ها و نحوه پاسخ دندان‌ها به پلاک تأثیر می‌گذارد.
ژنژیویت مرحله اول بیماری لثه است و احتمال بروز آن در سه ماهه دوم بارداری بیشتر است. اگر التهاب لثه درمان نشود، می‌تواند به پریودنتیت تبدیل شود که به فک آسیب می‌رساند و می‌تواند منجر به از دست دادن دندان شود. بیماری لثه نیز یکی از عوامل خطر شناخته شده سرطان دهان است.
لثه‌های متورم اغلب تحریک می‌شوند و می‌توانند به اصطلاح تومورهای بارداری تشکیل دهند. به طور کلی، تومورها خوش خیم هستند و احتمالاً خود به خود ناپدید می‌شوند. اما اگر باعث ناراحتی می‌شوند یا مسواک زدن یا خوردن را مشکل می‌کنند، ممکن است لازم باشد توسط دندانپزشک شما برداشته شود.
نحوه تشخیص مشکلات مربوط به سلامت دهان و دندان در دوره بارداری
ممکن است یک مادر باردار در دوره بارداری متوجه بروز مشکلاتی در دهان و دندان های خود شود. مثلا درد در ناحیه لثه و یا احساس اسیدی بودن فضای دندان که ناشی از تجمع پلاک دندانی است.
همچنین ممکن است در مراجعه به مطب دندانپزشکی برای چکاپ، متخصص دندانپزشک شما متوجه بروز چنین مشکلاتی در دهان و دندان های شما شود.
توصیه می شود قبل از شروع دوره بارداری به طور مرتب به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید تا اگر درمانی لازم است پیش از بارداری انجام شود و وضعیت دندان های شما مورد ارزیابی قرار بگیرد.
همچنین اگر از آخرین مراجعه شما به مطب دندانپزشکی بیش از ۶ ماه گذشته است، سعی کنید در ابتدای دوره بارداری به مطب دندانپزشکی مراجعه نمایید.
در صورت مراجعه به متخصص دندانپزشک در هنگام بارداری، حتما او را در جریان وضعیت بارداری و ماه بارداری قرار دهید. همچنین در صورتی که داروی خاصی مصرف می کنید، حتما متخصص دندانپزشک را از این موضوع مطلع نمایید.
توجه داشته باشید که مراجعه مرتب به مطب دندانپزشک شما را در همان ابتدای بیماری و قبل از پیچیده شدن آگاه می سازد و از این طریق درمان ساده تری را پیش رو دارید.
همچنین جرمگیری مرتب دندان ها پیش از دوره بارداری از پوسیدگی آن ها در طول دوره بارداری جلوگیری می کند. در صورتی که در حین بارداری متخصص دندانپزشک شما تشخیص داد که یک یا چند عدد از دندان های شما دارای مشکلاتی از قبیل پوسیدگی یا هر مشکل دیگری است،
در صورت نیاز به عکس برداری لازم است از لباس و تجهیزات مخصوصی استفاده کنید تا از جنین شما محافظت شود. از این رو قبل از عکس برداری حتما وضعیت بارداری خود را به متخصص دندانپزشک اطلاع دهید.
دندانپزشکی در سه ماهه اول دوره بارداری
در ماه های اول، دوم و سوم توصیه می شود حتی الامکان از مصرف هرگونه دارو و انجام درمان های دندانپزشکی خودداری شود، چرا که ارگان های اصلی جنین در این دوره در حال شکل گیری می باشد. همچنین توجه شود تا هفته 13 بارداری از برخورد هرگونه اشعه رادیولوژی (X-Ray) به بدن مادر خودداری شود.
بهتر است در موارد ممکن و با تشخیص متخصص دندانپزشک در صورت عدم گسترش عفونت و یا درد شدید دندان، درمان ها از سه ماهه اول بارداری به سه ماهه دوم منتقل شود.
پس اگر دندان دارای درد خفیف غیرممتد شبانه یا دارای حساسیت به سرما و گرما و فشار و ضربه است، بهتر است با دندان مدارای کافی صورت گیرد تا حتی‌الامکان درمان دیرتر انجام شود.
کنترل درد دندان در سه ماهه اول بارداری
منظور از مدارا کردن، اجتناب از استفاده از مایعات داغ یا بسیار سرد و وارد نکردن فشار زیاد و جویدن خوراکی‌های سفت با دندان است، علاوه بر این استفاده صحیح و منظم از نخ دندان، مسواک با خمیر دندان حاوی فلوراید و دهان شویه مناسب خانم های باردار و به طور کلی بهداشت دهان و دندان است. این موارد می توانند از گسترش عفونت جلوگیری کنند.
مراجعه به دندانپزشکی در سه ماهه اول بارداری
چنانچه درد دندان به صورت ممتد و آزار دهنده رو به افزایش باشد و دندان یا لثه دچار عفونت، آبسه و .. شده باشد، باید جهت درمان و کاهش درد اقدامات لازم صورت بگیرد چرا که کنترل شرایط مادر و جلوگیری از احساس اضطراب و درد در مادر و جنین در دوران بارداری اولویت داشته و احساس درد ممتد دندان باعث به خطر انداختن شرایط مادر و یا پخش عفونت در دهان و آسیب به سایر دندان ها می شود.
در این شرایط درمان لازم با شرایط زیر توسط متخصص دندانپزشک صورت می گیرد:
استفاده از دارو و اشعه (برای عکس رادیوگرافی) می بایست حتما زیر نظر و با تجویز پزشک زنان و زایمان صورت گیرد بنابراین لازم است طرح درمان، درمان های دندانپزشکی قبل از انجام به تایید متخصص زنان و زایمان برسد. درمان های دندانپزشکی که در این دوره انجام می شود، در حداقل زمان ممکن و به منظور رفع علائم اورژانسی مانند درد و عفونت است.
در این دوره متخصص دندانپزشک معمولا برای کاستن درد و ایجاد مجرایی برای تخلیه عفونت دندان از درمانی با نام پالپوتومی استفاده می کند در این درمان تنها عصب های موجود در تاج دندان تخلیه می شود و دندان تا دوره سه ماهه دوم به صورت پانسمان شده نگهداری می شود تا در آن زمان درمان ریشه صورت بگیرد.
دندانپزشکی در سه ماهه دوم دوره بارداری
ماه های چهارم، پنجم و ششم مناسب ترین زمان برای انجام درمان های دندانپزشکی در دوران بارداری می باشد، زیرا هم جنین به حد کفایت رشد کرده است ( وزن آن حدود 80 الی 90 گرم است) هم مادر فشار زیادی بابت جا به جایی متحمل نمی شود.
در سه ماهه دوم می توان درمان های ضروری دندانپزشکی مانند: ترمیم دندان، درمان ریشه در دوران بارداری و حتی کشیدن دندان را انجام دارد.
در این دوره مانند دوره اول باید از اشعه رادیولوژی حتی الامکان دوری شود و در صورت لزوم عکس برداری، باید از پوشش سربی به منظور جلوگیری از آسیب های احتمالی استفاده گردد.
با وجود اینکه در این دوره امکان انجام کلیه درمان های دندانپزشکی وجود دارد، اما بهتر است درمان های زیبایی را به بعد از زایمان موکول نمایید. چراکه دراز کشیدن یا نشستن در زمانی طولانی بر روی یونیت دندانپزشکی باعث فشار به مادر و آزردگی خاطر وی خواهد شد.
با توجه به این شرایط بهتر است درمان های تخصص مانند درمان ریشه، کشیدن دندان، جراحی لثه و .. توسط متخصص انجام گردد.
دندانپزشکی در سه ماهه سوم دوره بارداری
در ماه های هفتم، هشتم و نهم جنین تقریبا به طور کامل رشد کرده است و رفت و آمد برای مادر دشوار می شود. در این ایام دراز کشیدن به مدت زیاد در یونیت دندانپزشکی نیز می تواند برای جنین مضر بوده و برای مادر موجب ایجاد درد گردد.
بنابراین بهتر است درمان های دندانپزشکی به بعد از زایمان موکول شوند و مراقبت های دهان و دندان برای جلوگیری از دندان درد با دقت بیشتری صورت پذیرد، استفاده از نخ دندان و مسواک حداقل روزی دوبار و استفاده از دهانشویه از اهمیت بسیار بالایی نسبت برخوردار است زیر باید از هر گونه بیماری ناحیه دهان و دندان جلوگیری نمود.
استفاده از استامینوفن بدون کدئین در این دوره مانعی ندارد اما بهتر است از بروفن (ایپوپروفن و ژلوفن) دوری نمود. استفاده از ضد درد های حاوی آسپرین ممنوع است.
این دوره مانند دوره اول بارداری بهتر است از درمان های اصلی دوری شود و به جای آن از درمان هایی مانند درمان پالپوتومی استفاده شود.
راحتی مادر در این دوره بسیار حائز اهمیت است بنابراین همواره باید مادر در راحت ترین حالت ممکن باشد و دندانپزشکی نیز مستثنی نمی باشد.
توجه داشته باشید همانطور که بیان شد کلیه درمان های دندانپزشکی و مصرف هرگونه دارو مسکن باید زیر نظر پزشک زنان و زایمان و با تایید ایشان انجام گیرد.
آیا اشعه ایکس دندانپزشکی برای مادران باردار خطرناک است؟
در معرض اشعه ایکس قرار گرفتن یکی از مهم ترین و رایج ترین نگرانی دندانپزشکی در بارداری است که تقریبا همه خانم ها را نگران می کند.
با این حال، بد نیست بدانید که برای گرفتن تصاویر رادیولوژی مدرن دندانپزشکی از دوز های بسیار کم اشعه ایکس استفاده می شود و این اشعه به طور معمول آنقدر زیاد نیست که بتواند اثرات سوئی در رشد جنین ایجاد کند.
به جز این، دندانپزشکان برای حفاظت بیشتر از مادر و جنین (از شیلد ها و محافظ های سربی) برای حفاظت از تیروئید و سایر بخش های بدن مادران باردار استفاده می کنند تا آسیب احتمالی را به حداقل و یا به صفر برسانند.
و به طول کلی اگرچه اشعه ایکس در دوران بارداری کاملاً ایمن در نظر گرفته می شود، اما اگر فوری و لازم نباشد، ممکن است متخصص دندانپزشک به شما توصیه کند طی سه ماهه اول بارداری از تصویربرداری با اشعه ایکس خودداری کنید.
آیا در دوران بارداری می‌توان درمان دندانپزشکی انجام داد؟
نه تنها می‌توانید در دوران بارداری به دندانپزشک بروید، بلکه عدم درمان پوسیدگی دندان، بیماری لثه و سایر مشکلات دهان و دندان می‌تواند مضر باشد. سلامت دندان شما تأثیر زیادی بر سلامت کلی شما دارد، به این معنی که می‌تواند تأثیر زیادی بر روی کودک شما نیز داشته باشد.
حتی زمانی که باردار نیستید، توصیه می‌کنیم به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. برای بسیاری از افراد، معاینه هر شش ماه یکبار بهترین است، اما شرایط شما ممکن است تعیین کند که چند بار باید مراجعه کنید. بنابراین زمانی که با تغییرات هورمونی و هوس‌هایی که می‌تواند سلامت دهان و دندان شما را در معرض خطر بیشتری قرار دهد، سروکار دارید، مراجعه به دندانپزشک بسیار مهم است.
دندانپزشک شما اغلب در طول بارداری چندین نوبت را توصیه می‌کند تا بتواند وضعیت دندان‌ها و لثه‌های شما را بررسی کند، تنظیمات روتین مراقبت از دهان شما را توصیه کند یا هر گونه درمان مورد نیاز را انجام دهد.
اگر قصد دارید به زودی باردار شوید، بهتر است ابتدا به دندانپزشک خود مراجعه کنید و مشکلات مهم دندانی مانند دندان عقل نهفته را بررسی کنید تا خطر عوارض را کاهش دهید.
اگر در طول بارداری خود به اقدامات اورژانسی دندان نیاز دارید، دندانپزشک شما می‌تواند این اقدامات را انجام دهد تا زمانی که اقدامات احتیاطی مناسب را انجام دهد.
اشعه ایکس دندان معمولاً فقط در مواقع اضطراری استفاده می‌شود و کودک شما باید در برابر اشعه محافظت شود. اگر کار دندانپزشکی شما نیاز به بیهوشی یا داروهای خاصی دارد، ابتدا باید با پزشک خود مشورت کنید.
آیا بی حسی دندان در دوران بارداری ایمن است؟
انجام بی حسی در طول بارداری بی خطر و ایمن تلقی می شود. اما همیشه قبل از اینکه بخواهید هرگونه بی حسی دریافت کنید، بارداری خود را به متخصص دندانپزشک اطلاع دهید. متخصصین دندانپزشک، در دوران بارداری و برای خانم های حامله با احتیاط بیشتری داروی بی حسی استفاده می کنند و ممکن است دوز کمتری برای بی حسی آن ها در نظر گرفته شود.
بی حسی دندانپزشکی در بارداری
به این نکته مهم هم توجه کنید که به دلیل تنگ کردن عروق خونی، استفاده از دارو های بی حس کننده حاوی فلی پرسین (felypressin ) در بارداری توصیه نمی شود. بنابراین پیش از اعمال بی حسی در این مورد با متخصص دندانپزشک خود صحبت کنید.
آیا انجام عصب کشی دندان یا درمان ریشه در طول بارداری خطرناک است؟
چنانچه درمان ریشه دندان یک اورژانس دندانپزشکی فوری باشد، درمان ریشه و عصب کشی دندان در هر مرحله از بارداری می تواند انجام داده شود و به هیچ وجه نباید به تعویق بیافتد. زیرا علاوه بر مادر، پای سلامتی جنین نیز در میان است. بنابراین انجام این روش مادامی که یک مساله جدی و فوری باشد خطرناک نیست. دندانی که دچار پوسیدگی شدید شده، به طوری که پوسیدگی به بافت نرم دندان (پالپ) رسیده باشد، نیازمند انجام درمان ریشه و عصب کشی است.
متخصص دندانپزشک با برداشتن بافت آلوده داخل کانال ریشه دندان مانع از گسترش عفونت و آلودگی به بخش های دیگر دندان و بدن می شود. سپس دندان عصب کشی شده را با مواد پر کننده دندان ترمیم کرده و یا در صورت تخریب زیاد دندان با بیلداپ دندان یا روکش دندان آن را بازسازی می کند.
در طول بارداری می توان پروسه های زیبایی مانند سفید کردن دندان ها یا بلیچینگ در مطب را انجام داد. با این حال اغلب متخصصان دندانپزشک توصیه می کنند که انجام اقدامات زیبایی دندان که غیر ضروری هستند را به بعد از زایمان موکول کنید. این موضوع به خصوص در سه ماهه سوم اهمیت بیشتری دارد و در این مدت بهتر است که به خاطر حفظ سلامتی مادر و جنین انجام هر پروسه دندانپزشکی که نیازمند مدت زمان زیادی است را به بعد از زایمان موکول کنید.
زیرا برای انجام اقداماتی مانند کامپوزیت ونیر، تراش و نصب لمینیت دندان، بلیچینگ و سایر روش های اصلاح طرح لبخند، لازم است که مادر روی یونیت دندانپزشکی بخوابد. و خوابیدن برای یک مدت طولانی به پشت می تواند جریان خون رسانی به جنین را مختل کند
