اتوکلاو ؟ 3 روش عیب یابی دستگاه اتوکلاو

دستگاه اتوکلاو چیست؟

قبل از هر چیزی اجازه دهید به این سؤال پاسخ دهیم که دستگاه اتوکلاو چیست؟ دستگاه اتوکلاو دستگاهی است که برای استریل‌کردن تجهیزات دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه به کمک بخار فشار بالا به ضدعفونی و استریل کردن وسایل می‌پردازد. دستگاه اتوکلاو به طور گسترده در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌های دندانپزشکی، آزمایشگاه‌ها و صنایع داروسازی برای ازبین‌بردن میکروارگانیسم‌ها و تضمین بهداشت وسایل استفاده می‌گردد.

دستگاه اتوکلاو به منظور استریل کردن تجهیزات پزشکی با فشار و بخار آب مورد استفاده قرار گرفته و دما را تا ۱۰۰ درجه سانتی گراد بالا می برد. در چنین دمایی، فشار بخار از فشار اتمسفری بالاتر رفته و شرایط برای استریل کردن تجهیزات بهینه می شود. به طور عمومی تمامی موارد عفونی مانند عوامل بیولوژیک آلوده، سلول های انسانی، حیوانی و گیاهی، محصولات خونی و … توسط دستگاه اتوکلاو استریل می شوند.

برای کار با دستگاه اتوکلاو لازم است ابتدا در سینی آن آب ریخته شود. سینی باید تا قسمت Max علامت گذاری شده پر شود و سپس سر جای خود قرار داده شود. اگر میزان آب آن کم باشد دستگاه اخطار می دهد. سپس تجهیزات مورد نظر در محفظه دستگاه قرار داده می شوند و درب بسته می شود. در این حالت باید مدت زمان استریل شدن مشخص شده و دکمه On فشرده شود. پس از آغاز کار دستگاه، فشار و دمای محفظه تا میزان مورد نظر بالا می رود. این دستگاه تبدیل آب به بخار را به دو شکل انجام می دهد:

1. در حالت اول آب مستقیما وارد محفظه شده و توسط المنت های دستگاه گرم می شود. سپس در دمای ۱۰۰ درجه تبخیر می شود.
2. در حالت دوم آب اول وارد مولد بخار می شود و پس از تبخیر شدن وارد محفظه دستگاه می گردد.

لازم به ذکر است که هوای درون دستگاه باید کاملا با بخار آب جایگزین شود در غیر این صورت هوای باقی مانده اجازه ورود بخار به سیستم را نمی دهد. زمان استریل شدن تجهیزات از هنگامی در نظر گرفته می شود که دمای کل دستگاه به میزان مورد نظر رسیده باشد. پس از پایان کار دستگاه، چراغ گرمکن آن که از نوع LED است خاموش می شود و عبارت End of sterile بر روی نمایشگر دستگاه نمایان می گردد. با فشردن دکمه Power باید دستگاه خاموش شده و سپس  شیر تخلیه بخار آن باز شود تا بخار کاملا خارج شود و فشار به صفر برسد. در این حالت امکان باز کردن درب دستگاه وجود دارد.

دستگاه اتوکلاو دستگاهی است که برای استریل‌کردن تجهیزات دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه به کمک بخار فشار بالا به ضدعفونی و استریل کردن وسایل می‌پردازد.

اجزای دستگاه اتوکلاو:

• سیستم کنترل: این سیستم پارامترهای اصلی دستگاه اتوکلاو یعنی دما، زمان و فشار را تنظیم کرده و عملکرد دستگاه را برنامه ریزی می کند. علاوه بر این باعث می شود دریچه ها و اجزای مختلف دستگاه با توالی خاصی باز و بسته شوند.
• محل قرار دادن ظروف: ظروف در محفظه دستگاه قرار داده می شوند و در اطراف آن ها لوله هایی وجود دارد که با بخار آب پر شده اند و گرمای مورد نیاز دستگاه را تامین کرده و دما را یکنواخت می کنند.
• تله بخار: زمانی که بخار آب دستگاه به مایع تبدیل می شود باید از سیستم خارج شود در غیر این صورت سرعت انتقال گرما را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث کاهش کارایی سیستم می شود. این مایعات اضافی با استفاده از دام یا تله بخار خارج می شوند.
• سوپاپ اطمینان: مقاومت و ایمنی دستگاه از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این نباید برای کاربر خطری داشته باشد. این ایمنی با استفاده از سوپاپ اطمینان که یک شیر ایمنی است و فشار را کنترل می کند تامین می شود. سوپاپ، در صورت بالا رفتن بیش از حد فشار یا دما، مقداری از فشار و دمای دستگاه را کم می کند.
• سیستم خلاء: پمپ خلاء دستگاه هوا را خارج کرده و باعث ایجاد خلاء در محفظه می شود.
• تولید کننده بخار: این قسمت در زیر دستگاه قرار دارد و آب را گرم و تبخیر می کند.
• خنک کننده میعانات: پساب های دستگاه که شامل هوا، بخار و میعانات می باشند باید وارد فاصلاب شوند و برای جلوگیری از آسیب به لوله کشی فاضلاب لازم است دمای این پساب ها به کمتر از ۶۰ درجه برسد. این کار به عهده قسمت خنک کننده میعانات می باشد.

انواع کلاس اتوکلاو:

با توجه به نوع ابزار دستگاه اتوکلاو به سه کلاس N، S و B تقسیم بندی می شود. این طبقه بندی به منظور صحت عملکرد استریلیزاسیون با توجه به نوع وسایل صورت می گیرد.

کلاس N: بر اساس استاندارد اتوکلاو قادر است ابزارآلات جامد بدون پوشش را استریل کند. بدین ترتیب تضمینی برای استریل وسایل پوشش دار(اعم از پارچه یا کاغذ های مدیکال) و نیز وسایل حفره دار وجود ندارد. این کلاس فاقد پمپ خلا است.

کلاس S: وسایلی که در این اتوکلاو می توان استریل کرد توسط کارخانه سازنده مشخص می شود. این اتوکلاو می تواند ابزارآلات بدون پوشش جامد یا پوشش دار جامد، مواد نساجی مثل پارچه، گاز تک لایه و وسایل حفره دار کلاس B را استریل کند. اتوکلاو کلاس S می تواند با پمپ خلا یا بدون آن تجهیز شود و به طور قطع دارای سیکل خشک کن است.

کلاس B: این اتوکلاو می تواند انواع ابزارهای پوشش دار جامد و بدون پوشش، مواد نساجی و ابزارهای حفره دار را استریل کند. اتوکلاوهای کلاس B دارای پمپ خلا قدرتمندی است که می تواند تا حدود ۰/۹- بار خلا ایجاد کند.

عواملی که بر استریل کردن بخار تاثیر می گذارد عبارتست از: بخار اشباع، حرارت و زمان. این مواد را می توان در معرض بخار در چرخه حرارتی مجزا قرار داد اما این روش استریل کردن تاثیر کمتری نسبت به در معرض قرار دادن متناوب مواد در سه چرخه و طی سه روز دارد که ممکن است باعث کشته شدن تمام اشکال و فرم های رویشی میکروب ها شود. نسل های امروزی دستگاه اتوکلاو دارای سه مرحله عملیاتی قبل از خلا، استریل و بعد از خلا هستند.

اتوکلاوها از نظر شکل ظاهری و کاربرد دارای سه نوع رومیزی، ایستاده و بیمارستانی هستند. اتوکلاوهای رومیزی دارای درب از رو به رو هستند و بیشتر در مطب های دندانپزشکی، کلینیک ها و اتاق های عمل کاربرد دارند. این اتوکلاو ها در حجم هایی مانند ۲۳ و ۳۰ لیتری ساخته می شوند.

اتوکلاو های ایستاده ظاهری شبیه به زودپز دارند که درب آن از بالا باز می شود. این اتوکلاوها بیشتر در آزمایشگاه ها کاربرد دارند و درمقایسه با مدل رومیزی قیمت مناسب تری دارند. اتوکلاوهای بیمارستانی درب از رو به رو دارند اما در حجم های بزرگ از ۱۳۰ لیتر به بالا ساخته می شوند و برای استفاده در بیمارستان ها و مراکز درمانی بزرگ مفید هستند.